Lydia Koidula
Lydia Koidula | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 24 Aralık 1843 Vändra, Estonia (sonrasında Livonya, Rus İmparatorluğu) |
| Ölüm | 11 Ağustos 1886 (42 yaşında) Kronstadt, Rus İmparatorluğu |
| Meslek | |
| Evlilik | Eduard Michelson (e. 1873; ölümüyle 1886) |
| Çocuk(lar) | 3 |
| Aile | Johann Voldemar Jannsen (baba) |
Lydia Emilie Florentine Jannsen, (d. 24 Aralık [E.U. 12 Aralık] 1843 – ö. 11 Ağustos [E.U. 30 Temmuz] 1886), mahlası Lydia Koidula olarak bilinen Estonyalı bir şairdir. Lakabı, Estonca'da 'Şafağın Lydia'sı' anlamına geliyor. Bu lakap ona yazar Carl Robert Jakobson tarafından verildi. Ayrıca sık sık Koidulaulik - 'Şafağın Şarkıcısı' olarak anılır.
Avrupa'nın başka yerlerinde olduğu gibi Estonya'da da yazarlık, 19. yüzyılın ortalarında saygın bir genç bayan için uygun bir kariyer olarak görülmüyordu. Koidula'nın şiirleri ve babası Johann Voldemar Jannsen (1819–1890) için yazdığı gazete yazıları anonim olarak yayınlandı. Buna rağmen, önemli bir edebi şahsiyetti. Estonya tiyatrosunun kurucusuydu ve etkili radikal isimlerden Carl Robert Jakobson (1841-1882) ve Estonya ulusal destanı olan Kalevipoeg (Kalev'in Oğlu) yazarı Friedrich Reinhold Kreutzwald (1803-1882) ile yakın çalışıyordu..
Biyografi
[değiştir | kaynağı değiştir]Lydia Jannsen, Estonya'da Vändra'da (Fennern) doğdu. Aile, 1850'de yakınlardaki bir ilçe kasabası olan Pärnu'ya (Pernau) taşındı. 1857'de babası ilk yerel Estonca gazetesini çıkardı ve Lydia burada Almanca dil gramer okuluna gitti. Jannsen ailesi 1864'te üniversite şehri Tartu'ya (Dorpat) taşındı. Yerli dillerde yayın da dahil olmak üzere milliyetçiliğin her türlü ifadesi Rus İmparatorluğu'nda hassas bir konuydu. Ancak çar II. Alexander'ın (1855-1881) yönetimi nispeten liberaldi ve Jannsen imparatorluk sansüründen kendisinin muaf tutulmasına izin vermesi için ikna etmeyi başardı. 1864'te ülke çapında dağıtımı olan ilk Estonca gazete oldu.[1] Hem yerel Pärnu adıyla hem de ulusal gazete Postimees (The Courier) adıyla yayınlandı. Lydia, kendi çalışmalarını yayınlamanın yanı sıra her iki gazetede de babası için yazdı. 1873'te bir ordu doktoru olan Eduard Michelson ile evlendi ve Kronstadt'a (St. Petersburg yakınlarındaki bir adadaki Rus deniz üssü) taşındı. 1876-78'de Michelson'lar Breslau, Strazburg ve Viyana'yı ziyaret ettiler. Koidula 13 yıl boyunca Kronstadt'ta yaşadı ve bu süre zarfında yazları Estonya'da geçirmesine rağmen anlatımlara göre teselli edilemez bir şekilde evini özlemişti. Lydia Koidula üç çocuk annesiydi. 11 Ağustos 1886'da meme kanserinden öldü. Son şiiri Enne surma - Eestimaale! (Ölmeden önce Estonya'ya!) adını taşıyordu.
Çalışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Koidula'nın en önemli eseri, Emajõe ööbik, (Emajõgi Nehri'nin Bülbülü), 1867'de yayınlandı.[1] 1864'te, bir çiftçi olan Adam Peterson ve Saint Petersburg'da yaşayan şık bir Estonyalı portre ressamı olan Johann Köler, Baltık eyaletlerini yöneten Alman toprak sahiplerinden daha iyi muamele, eşitlik ve dil için imparatora dilekçe vermişlerdi. Orta ve yüksek öğrenimin Almanca yerine Estonca olması talebinde bulunmuşlardı. Hemen ardından polise götürüldüler ve 'yanlış bilgi içeren ve devlete yönelik' bir dilekçeyle ilgili olarak sorguya çekildiler. Adam Peterson bir yıl hapis cezasına çarptırıldı. İki yıl sonra, 1866'da, Koidula'nın babasına Postimees'i başlatması için onay veren 1855 sansür reformları tersine çevrildi. Yayın öncesi sansür yeniden uygulandı ve edebi özgürlük kısıtlandı. Bununla birlikte, aynı zamanda, 1816'da kölelikten kurtulan Estonya halkının ulus olmaktan gurur duymaya ve kendi kaderini tayin etme arzusu duymaya başladığı ulusal uyanış zamanıydı. Koidula, bu özlemlerin en belirgin sesiydi.
Koidula'nın çalışmasında Alman etkisi kaçınılmazdı.[2] Baltık Almanları, 13. yüzyıldan beri, Alman, Polonya, İsveç ve Rus yönetimi boyunca bölgede hegemonyayı korudu. Bu nedenle Almanca, 19. yüzyıl Estonya'sında eğitim dili ve aydınların diliydi. Babası (ve o zamanki tüm diğer Estonyalı yazarlar) gibi, Koidula da Almanca düzyazı, şiir ve dramaları tercüme etti. Biedermeier hareketinin üzerinde özel bir etkisi vardır. 1815'ten 1848'e kadar Kıta Avrupası'nda "burjuva" sanatına egemen olan Biedermeier tarzı, Napolyon'un yenilgisinin ardından devrimci fikirlerin bastırılmasının ardından gelişti. Sade, gösterişsiz ve pastoral romantizm ile karakterize edildi; temaları ev, aile, din ve kırsal yaşam sahneleriydi. Koidula'nın erken dönem çalışması Vainulilled'inin (Meadow Flowers ; 1866) temaları kesinlikle ilk Biedermeier'di. Ancak Emajõe Ööbik'in yurtsever dışavurumlarında gösterildiği gibi Koidula'nın temaları hiçbir şekilde rustik veya basit değildi. Koidula, Estonya halkının tarihsel olarak boyun eğdirilmesine kişisel olarak tepki gösterdi. Kölelikten ve boyunduruktan sanki kişisel bir deneyimmiş gibi söz etti. 1860'larda Ulusal Uyanış sırasında Estonya, 600 yıldan fazla bir süredir yabancı güçler (Danimarkalı, Alman, İsveçli, Polonyalı ve Rus) tarafından yönetiliyordu. Bu bağlamda, ulusun kaderinde kendi rolünün bilincindeydi. Bir keresinde Finlandiyalı bir muhabire şöyle yazmıştı: "Bir insanın gerçekten tarih yazabileceği büyük zamanlarda küçük olmak bir günahtır, büyük bir günahtır".
Kreutzwald tarafından başlatılan Estonya edebi geleneği Koidula ile devam etti. Ancak Viru'nun Ozanı eski Estonya'nın regivärss (halk gelenekleri) formunu taklit etmeye çalışırken Koidula 19. yüzyılın ortalarında Batı Avrupa tarzını benimsemişti. Bu, Koidula'nın şiirini popüler okuyucu için çok daha erişilebilir hale getirdi. Ancak Koidula'nın önemi tercih ettiği şiir biçiminde değil, Estonca dilini güçlü kullanımında yatmaktadır. Estonca, 1860'larda, İmparatorluk Rusyası'nın Alman egemenliğindeki Baltık eyaletinde, ezilen yerli köylülüğün diliydi. Hâlâ imla çekişmesinin konusuydu. Hâlâ ağırlıklı olarak eğitimde veya dini metinleri anlatmak, çiftçilere pratik tavsiyeler vermek veya ucuz ve neşeli popüler hikâye anlatımı için kullanılıyordu. Koidula, Meie kass'ta (Bizim Kedimiz) aile kedisi hakkında sevgi dolu bir şiir yazdı. Ayrıca aşk şiiri olan Head ööd'de (İyi Geceler) güçlü bir cri de coeur'a vurgu yaptı. Mu isamaa nad olid mat (Ülkem Seni Gömdüler) eserinde ezilen mazlumlar için bir çağrı duygusu ifade etmek için yerel dili başarıyla kullandı. Lydia Koidula ile, Estonca dilinin iletişim için az gelişmiş bir yapıya sahip olduğu yönündeki sömürgeci görüşle açıkça çelişiyordu.
Dram
[değiştir | kaynağı değiştir]
Koidula ayrıca, Jannsens tarafından 1865'te Tartu'da Estonya kültürünü tanıtmak için kurulan Vanemuine Society'deki (Estonca: Vanemuise Selts) drama etkinlikleriyle "Estonya tiyatrosunun kurucusu" olarak kabul edilir.[3] Lydia, Estonca orijinal oyunlar yazan ve sahne yönetimi ve prodüksiyonunun pratikliklerini ele alan ilk kişiydi. 19. yüzyılın başlarında Tallinn'deki Alman tiyatrosunda bazı Estonca eserlere rağmen tiyatronun değeri kabul edilmiyordu. Kreutzwald iki mısralı trajedi tercüme etmiş olsa da çok az yazar dramanın etkili bir tür olduğu kanaatindeydi. 1860'ların sonlarında, hem Estonyalılar hem de Finler kendi ana dillerinde performanslar geliştirmeye başladılar. Koidula, aynı şekilde, 1870'te Vanemuine Derneği için komedi olan Saaremaa Onupoeg'i (Saaremaa'dan Kuzen) yazıp yönetti. Eser Theodor Körner'in (1791–1813) bir Estonya hikâyesi olan Der Vetter aus Bremen (Bremenli Kuzen) eserine dayanıyordu.[4][5] Karakterizasyon ilkeldi ve olay örgüsü basitti. Ama popüler oldu ve sonrasında Koidula , Maret ja Miina'yı (veya Kosjakased ; The Betrothal Birches, 1870) yazıp yönetmeye devam etti. Akabinde kendi yazdığı ve tamamen ilk Estonya oyunu olan Säärane mulk (Ne Bumpkin ama!) ortaya çıktı. Koidula'nın tiyatroya karşı tutumu, Erziehung des Menschengeschlechts'in (İnsan Irkının Eğitimi ; 1780) yazarı olan filozof, oyun yazarı ve eleştirmen Gotthold Ephraim Lessing'den (1729-1781) etkilendi. Oyunları didaktikti ve popüler eğitim için bir araçtı. Koidula'nın teatral kaynakları az ve hamdı. Çoğunlukla eğitimsiz, amatör oyuncular ve erkekler tarafından oynanan kadınlar tarafından sahnelendiler.
1869'da, Estonya klanlarının önemli bir toplanma etkinliği olan ilk Estonya Şarkı Festivali'nde Lydia Koidula'nın sözleriyle iki şiir bestelendi: Sind Surmani (Ölüme Kadar) ve Mu isamaa minu kolda (My Country is My Love). Eser, 1921 ve 1940 yılları arasında Estonya Cumhuriyeti'nin marşı olan babasının Mu isamaa, mu õnn ja rõõm (Ülkem benim gururum ve sevincimdir) marşı yasaklandığında Sovyet işgali sırasında gayriresmi marş haline geldi. Koidula'nın şarkısı her festivalde finali oluştururdu. Gelenek bu güne kadar devam etmiştir.[6]
Lydia Koidula Anıt Müzesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Pärnu Müzesi'nin bir şubesi olan müze, 19. yüzyılda Estonya ulusal uyanış döneminde önemli isimler olan şair Lydia Koidula ve babası Johann Voldemar Jannsen'in (Estonya marşının sözlerinin yazarı) hayatı ve eserleri hakkında genel bir bakış sunuyor.
Koidula müzesi, Pärnu Ülejõe okul binasında yer almaktadır. Bina 1850 yılında inşa edilmiştir ve benzersiz bir iç mekana sahiptir. 1863 yılına kadar Johann Voldemar Jannsen'in evi ve Perno Postimees gazetesinin yazı işleri müdürlüğüydü. Şimdi tarihi bir anıt olarak koruma altında. Jannsen'in büyük kızı şair Lydia Koidula evde büyüdü. Koidula ve Jannsen'in anısını canlı tutmak ve kalıcı sergi yoluyla Estonya'daki ulusal uyanış dönemi bağlamında yaşamlarını ve çalışmalarını tanıtmak müzenin ana görevidir.[7][8]
Pärnu şehir merkezinde, Kuninga ve Lõuna caddesinin köşesinde Victoria Hotel'in 24 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. tarihi binasının yanında bir Lydia Koidula anıtı bulunmaktadır. Anıt 1929 yılına tarihleniyor ve Estonyalı heykeltıraş Amandus Adamson'ın son eseriydi.[9] Ayrıca euro öncesi dönemde 100 krooni banknot üzerinde resmi yer almıştı.[10]
Bibliyografya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ots.L. The History of Estonian Literature. University of Tartu.
- Olesk.S & Pillak.P . Lydia Koidula .24.12.1843-11-08.1886. Tallinn. Umara Kirjastus, P.14
- Nirk.E. Estonian Literature. Tallinn Perioodika. 1987. pp73–77, 79–81, 366
- Raun.T.U. Estonia and the Estonians. Hoover Institution Press, Stanford. 2001. pp 77–79, 188
- Kruus.O & Puhvel.H. Eesti kirjanike leksikon. Eesti raamat.Tallinn. 2000. pp 210– 211
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b The Estonians : the long road to Independence. Mensing, Teresa. Londra: Lulu.com. 2012. ss. 145-146. ISBN 978-1105530036. OCLC 868958072.
- ^ "Estonica.org - Baltic German literature and its impact". www.estonica.org (İngilizce). 25 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2018.
- ^ "Ljubov Vassiljeva, The Origins of Theatre in Estonia – Mirek Kocur". kocur.uni.wroc.pl (İngilizce). 28 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2018.
- ^ Johnson, Jeff (2007). The new theatre of the Baltics : from Soviet to Western influence in Estonia, Latvia and Lithuania. Jefferson, N.C.: McFarland & Co. s. 93. ISBN 9780786429929. OCLC 76786725.
- ^ "Theatre Vanemuine - Teater Vanemuine". Teater Vanemuine (İngilizce). 21 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2018.
- ^ "Revolution by Song: Choral Singing and Political Change in Estonia". enrs.eu (Lehçe). 2 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2018.
- ^ Taylor, Neil (2002). Estonia. 3rd. Chalfont St. Peter, England: Bradt. ss. 180. ISBN 9781841620473. OCLC 48486870.
- ^ "Koidula Museum". www.parnumuuseum.ee (İngilizce). 23 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2018.
- ^ A cultural guide to Estonia : travel companion. Liivamägi, Marika,, Randviir, Tiina. Tallinn. 2006. s. 59. ISBN 9789985310441. OCLC 183186590.
- ^ "Estonia - Paradise of the North: Lydia Koidula & the 100 kroon Estonian banknote". Estonia - Paradise of the North. 16 Temmuz 2017. 28 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2018.
